Anasayfa
Latest images
Bir zamanlar solcu gençlerin politik sloganlarını yazdıkları duvarlar, artık sanat eseri niteliğindeki çalışmalara sahne oluyor. Graffiticiler ve street art sanatçıları Türkiye'de de yavaş yavaş kabul görüyor. Sokak boyamak illegal olduğu için hepsinin takma ismi var. Röportajımız esnasında sadece iki kişi gerçek ismini de verdi..
Eskiden duvar resmi veya yazısı denilince akla sadece devrimci gençlerin sloganları gelirdi. Geceleri gizlice duvarlara yazı yazanlar, yakalananlar, dayak yiyenler... Günümüzde ise sokakların kullanımı çok farklı boyutlara taşındı. Politik söylemli işler hâlâ varlığını sürdürmeye çalışsa da, 1980'lerin 'break' dans kültürüyle ülkemize yayılan graffiti ve 2000'lerin başında tepe noktasına ulaşan 'street art' (sokak sanatı) tüm Türkiye'de duvarlarda, trenlerde, vapurlarda, kamusal mekânlarda karşımıza çıkıyor. Artık sokakları da aşan bu işler, şu anda Karaköy'de Hafriyat adlı mekânda sergileniyor.
GRAFFİTİ NEDİR?
Duvarlara, trenlere, köprü altlarına ve benzeri yerlere belli bir stil ile boyama yapılması, imza atılmasıdır. Tag atmak, throw up, bombing, piece, masterpiece ve mural gibi terimleri var. Graffiticinin kendine ait bir stilinin, tekniğinin olması çok önemli. En büyük amaçları her yere yayılmak. Bunun içinse en iyi araç trenler. Bu işi yaparken sokaktaki kurallara uyulması gerektiğini belirten graffiticiler, tarihi ve dini yapılara asla graffiti yapılmaması gerektiğinin altını çiziyorlar. Genelde her graffitici, kendi aralarında oluşturdukları bir gruba dahil oluyor. Grupta en önemli öğe güven, çünkü grup üyelerinden biri duvarı boyarken diğer üyeler arkasını kollar. Bu unsurun arkasından yetenek gelir. Türkiye'de de birçok grup var. S2K (shot to kill) grubunun kurucusu Turbo, eskiden gruplarının adının ZBP olduğunu söylüyor. Fakat sondaki P harfi 'parti' olarak algılandığından, illegal siyasi bir oluşum zannedilmelerinden bıkmış ve ismi değiştirmek zorunda kalmış. Üyeler, grubun ismine kendi isimleri kadar önem veriyorlar. İşlerinin çoğunun altına grubun imzasını da atıyorlar.
STREET ART (SOKAK SANATI) NEDİR?
Sokakta uygulanan her türlü sanat faaliyetini içerir. Duvarlara, kamusal alana stencil (şablon), sticker (çıkartma), poster yapıştırma ülkemizde en çok rastlanan teknikler. Politik söylemleri olanlarını da görmek mümkün. Stencil (şablon): Sokak sanatında kullanılan, hızlı olduğu için çok tercih edilen bir şablon tekniği. Sticker (çıkartma): Resim veya yazının yapışkanlı kâğıda basımıyla oluşur. Hızından dolayı en tehlikesiz yöntem budur.
Turbo-Tunç Dindaş (36 yaşında):
Türkiye'nin en eski graffiticisi. S2K grubundan. 1980'lerin başında başlamış işe. O dönem aldığı plakların kapaklarındaki graffitileri görüp kopyalamış. Yaptıklarını İstanbul, Ankara, Bodrum, Şanlıurfa, Berlin, Londra, Paris ve daha birçok yerde görmek mümkün. 1989'da polis tarafından yakalanmış, 'Devlet malına zarar vermek ve duvara slogan yazmak' suçundan mahkemeye çıkmış, 1 buçuk sene hapis cezası almış. İyi halden dolayı ceza paraya çevrilmiş. Çok zorluk çektiklerini belirten Turbo, "Önce solcu sonra satanist sandılar. Şimdi polis bizim sokak duvarlarına renk katmaktan başka bir şey yapmadığımızı biliyor," diyor. Graffiticilerle street art yapanların farkını ise "Varoşlardan street art yapan çıkmıyor, onların çoğu güzel sanatlar bölümlerinden. Graffiticiler de yüzde 90 rapçilerden ve gettolardan çıkar," diye özetliyor.
Tabone (26 yaşında, öğrenci):
O bir 'writer' (yazar). 10 senedir graffiti yapıyor. S2K grubuna dahil. Gittiğiniz hemen her yerde onun ismini görebilirsiniz. Bugüne kadar çok kovalanmış ama hiç yakalanmamış. Yaptıklarının silinmesi umurunda değil, çünkü duvarda kaldığı süre içinde insanları etkilediğini düşünüyor ve ekliyor "Bize yetişemiyorlar, onlar siliyor biz boyuyoruz." Sokaktaki insanın beğenip beğenmemesini de dert etmiyor, çünkü ona göre sarı-siyah çizgili 'Temiz Şişli' duvarını da kimse beğenmiyor ama millet sevse de sevmese de belediye yapıyor.
Murat Başol (34 yaşında, çizer, kreatif direktör):
Piyasa işlerinden sıkılıp kendine başka bir ifade alanı ararken sokakları 'marker'larla boyamaya başlamış. Ayrıca sticker da yapıyor. Yaptığı işlerle izleyene 'çelişkiyi' hissettiriyor. En sevdiği karakteri, retro tarzı robotları. Turbo'nun işlerini yıllardır takip ediyor.
Cins (23 yaşında, grafik tasarımcı):
16 yaşında graffitiyle başlamış şimdiyse stencil, sticker, slogan yapıyor. Ailesi sonuna kadar onu destekliyor. Yaptıklarının sokaklardan belli bir süre içinde silinmesi, sanatının bir tepki aldığını gösteriyor ve bundan çok memnun. Uygulamalarının içinde politik bir söylem var fakat o mecazları seviyor.
Cobi (Ankara'dan) :
Ankara'yı bu konuda diğer şehirlerden ayıran en büyük özelliğin askeriyenin ve devletin ağırlığının çok fazla hissedilmesi olduğunu söylüyor. Altı-yedi yıl öncesine oranla çok hızlı bir şekilde yükselen sokak sanatı Ankara'da genellikle üniversite öğrencileri tarafından uygulanıyor.
Bomba Fonda (30 yaşında, grafik tasarımcı):
Türkiye'de street art'la uğraşan çok az sayıdaki kadından biri olan Bomba Fonda, dört senedir stencil ve sticker yapıyor. Şimdi örgü yılanlar yapıp ağaçların üstüne atmaya başlamış. O aslında Ankaralı ve bu işe başlamasını, İstanbul'da, Cihangir'deki evinden Galatasaray'a çıkan kestirme Çukurcuma yolunda sürekli kaybolmasına borçlu. Yolunu bulmak için geçtiği yerlerde duvarlara otoportresini yapmaya başlamış. 'Duvarları süslediği karakteri aynada bulmuş' kendi deyimiyle. Mesaj kaygısından ziyade kendini gezdirdiğini söylüyor ve ekliyor: "Süperkahramanlık kompleksi de var tabii." Onun yaptıklarını İstanbul'daki evinin çevresinde, İtalya, Hindistan, Nepal ve Londra'da görmek mümkün.
Eskiden duvar resmi veya yazısı denilince akla sadece devrimci gençlerin sloganları gelirdi. Geceleri gizlice duvarlara yazı yazanlar, yakalananlar, dayak yiyenler... Günümüzde ise sokakların kullanımı çok farklı boyutlara taşındı. Politik söylemli işler hâlâ varlığını sürdürmeye çalışsa da, 1980'lerin 'break' dans kültürüyle ülkemize yayılan graffiti ve 2000'lerin başında tepe noktasına ulaşan 'street art' (sokak sanatı) tüm Türkiye'de duvarlarda, trenlerde, vapurlarda, kamusal mekânlarda karşımıza çıkıyor. Artık sokakları da aşan bu işler, şu anda Karaköy'de Hafriyat adlı mekânda sergileniyor.
GRAFFİTİ NEDİR?
Duvarlara, trenlere, köprü altlarına ve benzeri yerlere belli bir stil ile boyama yapılması, imza atılmasıdır. Tag atmak, throw up, bombing, piece, masterpiece ve mural gibi terimleri var. Graffiticinin kendine ait bir stilinin, tekniğinin olması çok önemli. En büyük amaçları her yere yayılmak. Bunun içinse en iyi araç trenler. Bu işi yaparken sokaktaki kurallara uyulması gerektiğini belirten graffiticiler, tarihi ve dini yapılara asla graffiti yapılmaması gerektiğinin altını çiziyorlar. Genelde her graffitici, kendi aralarında oluşturdukları bir gruba dahil oluyor. Grupta en önemli öğe güven, çünkü grup üyelerinden biri duvarı boyarken diğer üyeler arkasını kollar. Bu unsurun arkasından yetenek gelir. Türkiye'de de birçok grup var. S2K (shot to kill) grubunun kurucusu Turbo, eskiden gruplarının adının ZBP olduğunu söylüyor. Fakat sondaki P harfi 'parti' olarak algılandığından, illegal siyasi bir oluşum zannedilmelerinden bıkmış ve ismi değiştirmek zorunda kalmış. Üyeler, grubun ismine kendi isimleri kadar önem veriyorlar. İşlerinin çoğunun altına grubun imzasını da atıyorlar.
STREET ART (SOKAK SANATI) NEDİR?
Sokakta uygulanan her türlü sanat faaliyetini içerir. Duvarlara, kamusal alana stencil (şablon), sticker (çıkartma), poster yapıştırma ülkemizde en çok rastlanan teknikler. Politik söylemleri olanlarını da görmek mümkün. Stencil (şablon): Sokak sanatında kullanılan, hızlı olduğu için çok tercih edilen bir şablon tekniği. Sticker (çıkartma): Resim veya yazının yapışkanlı kâğıda basımıyla oluşur. Hızından dolayı en tehlikesiz yöntem budur.
Turbo-Tunç Dindaş (36 yaşında):
Türkiye'nin en eski graffiticisi. S2K grubundan. 1980'lerin başında başlamış işe. O dönem aldığı plakların kapaklarındaki graffitileri görüp kopyalamış. Yaptıklarını İstanbul, Ankara, Bodrum, Şanlıurfa, Berlin, Londra, Paris ve daha birçok yerde görmek mümkün. 1989'da polis tarafından yakalanmış, 'Devlet malına zarar vermek ve duvara slogan yazmak' suçundan mahkemeye çıkmış, 1 buçuk sene hapis cezası almış. İyi halden dolayı ceza paraya çevrilmiş. Çok zorluk çektiklerini belirten Turbo, "Önce solcu sonra satanist sandılar. Şimdi polis bizim sokak duvarlarına renk katmaktan başka bir şey yapmadığımızı biliyor," diyor. Graffiticilerle street art yapanların farkını ise "Varoşlardan street art yapan çıkmıyor, onların çoğu güzel sanatlar bölümlerinden. Graffiticiler de yüzde 90 rapçilerden ve gettolardan çıkar," diye özetliyor.
Tabone (26 yaşında, öğrenci):
O bir 'writer' (yazar). 10 senedir graffiti yapıyor. S2K grubuna dahil. Gittiğiniz hemen her yerde onun ismini görebilirsiniz. Bugüne kadar çok kovalanmış ama hiç yakalanmamış. Yaptıklarının silinmesi umurunda değil, çünkü duvarda kaldığı süre içinde insanları etkilediğini düşünüyor ve ekliyor "Bize yetişemiyorlar, onlar siliyor biz boyuyoruz." Sokaktaki insanın beğenip beğenmemesini de dert etmiyor, çünkü ona göre sarı-siyah çizgili 'Temiz Şişli' duvarını da kimse beğenmiyor ama millet sevse de sevmese de belediye yapıyor.
Murat Başol (34 yaşında, çizer, kreatif direktör):
Piyasa işlerinden sıkılıp kendine başka bir ifade alanı ararken sokakları 'marker'larla boyamaya başlamış. Ayrıca sticker da yapıyor. Yaptığı işlerle izleyene 'çelişkiyi' hissettiriyor. En sevdiği karakteri, retro tarzı robotları. Turbo'nun işlerini yıllardır takip ediyor.
Cins (23 yaşında, grafik tasarımcı):
16 yaşında graffitiyle başlamış şimdiyse stencil, sticker, slogan yapıyor. Ailesi sonuna kadar onu destekliyor. Yaptıklarının sokaklardan belli bir süre içinde silinmesi, sanatının bir tepki aldığını gösteriyor ve bundan çok memnun. Uygulamalarının içinde politik bir söylem var fakat o mecazları seviyor.
Cobi (Ankara'dan) :
Ankara'yı bu konuda diğer şehirlerden ayıran en büyük özelliğin askeriyenin ve devletin ağırlığının çok fazla hissedilmesi olduğunu söylüyor. Altı-yedi yıl öncesine oranla çok hızlı bir şekilde yükselen sokak sanatı Ankara'da genellikle üniversite öğrencileri tarafından uygulanıyor.
Bomba Fonda (30 yaşında, grafik tasarımcı):
Türkiye'de street art'la uğraşan çok az sayıdaki kadından biri olan Bomba Fonda, dört senedir stencil ve sticker yapıyor. Şimdi örgü yılanlar yapıp ağaçların üstüne atmaya başlamış. O aslında Ankaralı ve bu işe başlamasını, İstanbul'da, Cihangir'deki evinden Galatasaray'a çıkan kestirme Çukurcuma yolunda sürekli kaybolmasına borçlu. Yolunu bulmak için geçtiği yerlerde duvarlara otoportresini yapmaya başlamış. 'Duvarları süslediği karakteri aynada bulmuş' kendi deyimiyle. Mesaj kaygısından ziyade kendini gezdirdiğini söylüyor ve ekliyor: "Süperkahramanlık kompleksi de var tabii." Onun yaptıklarını İstanbul'daki evinin çevresinde, İtalya, Hindistan, Nepal ve Londra'da görmek mümkün.
